उपनिषत्

(बन्धः न स्वाभाविकः)

प्रपञ्चो यदि विद्येत निवर्त्तेत न संशयः ।

मायामात्रमिदं द्वैतमद्वैतं परमार्थतः ॥ ९ ॥ ८ ॥

भाष्यम्  

' तन्वा स्वस्वामिसम्बन्धः प्रपञ्चोऽस्य शरीरिणः ।

वस्तुतोऽसौ नचैवास्ति परमस्य वशे यतः ॥

तन्वादिकस्तथाऽप्येष ह्यभिमानात् प्रदृश्यते ।

अतः स विद्यत इति त्वङ्गीकारो भवेद् यदि ।

तथापि भगवज्ज्ञानात् स निवर्तेदसंशयम् ॥' इति ब्रह्मतर्फे ॥

अद्वैतमनन्यथाज्ञातं पब्रह्मादिवस्तु । द्वैतं द्विधा ज्ञातमन्यथा ज्ञातमज्ञैः । परमार्थतः परमेश्वरात् । तस्यैव मायामात्रं तदिच्छया निर्मितम् । तदन्यथा- ज्ञानम् । तस्मात् तदिच्छयैव निवर्तते ॥

'परेण ब्रह्मणा यत्तु द्विधा न ज्ञातमञ्जसा ।

तदद्वैतं परं ब्रह्म तदेव ज्ञातमन्यथा ॥  

जीवेन द्वैतमुद्दिष्टं मिथ्याज्ञानं तदेव च ।

परमार्थात् पराद् विष्णोर्जातमिच्छावशादनु ॥

मायेतीच्छा समुद्दिष्टा मायामात्रं तदुद्भवम् ।

उत्तमत्वात् परार्थोऽसौ भगवान् विष्णुरव्ययः ।।' इति च ॥