औं ॥ अथाखिलानां पृथिवीपतीनामाचार्यमग्र्यं रथिनां सुविद्यम् ।

रामस्य विश्वाधिपतेः सुशिष्यं चक्रे चमूपं धृतराष्ट्रपुत्रः ॥ १॥

कर्णोऽपि भीष्मानुमतो धनुष्मान् युद्धोद्यतोऽभूत् तदसत्कृतः पुरा ।

तस्मिन् स्थितेऽनात्तधनुस्तदैव रथं समास्थाय गुरुं समन्वयात् ॥ २॥

द्रोणो वृतो धार्तराष्ट्रेण धर्मसुतग्रहे तेन कृते प्रतिश्रवे ।

ज्ञात्वा यत्ताः पाण्डवास्तं समीयुर्युद्धाय तत्राभवदुग्रयुद्धम् ॥ ३॥

पतत्रिभिस्तत्र दुधाव शात्रवान् द्रोणो धनुर्मण्डलमन्त्रनिस्सृतैः ।

तमाससादाऽशु वृकोदरो नदंस्तमासदन् द्रौणिकृपौ च मद्रराट् ॥ ४॥

स तान् विधूयाभ्यपतद् रणेऽग्रणीर्द्रोणं तमन्वार्जुनिरभ्ययात् परान् ।

ववार तं मद्रपतिस्तयोरभूद् रणो महांस्तत्र गदां समाददे ।

शल्योऽथ भीमोऽभिययौ गदाधरस्तमेतयोरत्र बभूव सङ्गरः ॥ ५॥

उभावजेयौ गदिनामनुत्तमावतुल्यवीर्यौ प्रवरौ बलीयसाम् ।

विचेरतुश्चित्रतमं प्रपश्यतां मनोहरं तावभिनर्दमानौ ।

गदाप्रपाताङ्कितवज्रगात्रौ ददर्श लोकोऽखिल एव तौ रणे ॥ ६॥

गदाभिघातेन वृकोदरस्य विचेतनः प्रापतदत्र मद्रराट् ।

भीमोऽपि कोपात् प्रचलत्पदः क्षितौ निधाय जानुं सहसोत्थितः क्षणात् ॥ ७॥

विचेतनं पतितं मद्रराजं विलोक्य भीमं च तमाह्वयन्तम् ।

रथं समारोप्य जनस्य पश्यतः पुरश्च भीमस्य कृपोऽपजग्मिवान् ॥ ८॥

विजित्य मद्राधिपमोजसाऽरिहा नदन् रथं प्राप्य निजं स मारुतिः ।

व्यद्रावयद् बाणगणैः परेषामनीकिनीं द्रोणसमक्षमेव ॥ ९॥

विद्रावयत्याशु कुरून् वृकोदरे विधूय सौभद्रमुखान् ससात्यकीन् ।

द्रोणोऽभिपेदे नृपतिं गृहीतुं तमाससादाऽशु धनञ्जयो रथी ॥ १०॥

स वासुदेवप्रयते रथे स्थितः शरैः शरीरान्तकरैः समन्ततः ।

निहत्य नागाश्वनरान् प्रवर्तयन्नदृश्यताऽश्वेव च शोणितापगाः ॥ ११॥

निहन्यमानासु किरीटिना चमूष्वारक्षिते धर्मसुते तथाऽपदः ।

चमूं च भीमार्जुनबाणभग्नां द्रोणोऽपहृत्यापययौ निशागमे ॥ १२॥

स धार्तराष्ट्रेण युधिष्ठिराग्रहात् संश्रावितः क्रूरवचो निशायाम् ।

जगाद दूरं समराद् विनीयतां पार्थस्ततो धर्मसुतं ग्रहीष्ये ॥ १३॥

ततः सुशर्मा सहितो महारथैः संशप्तकैर्दूरतरं प्रणेतुम् ।

युद्धाय भीमानुजमाशु क्लृप्तो दुर्योधनेनोमिति सोऽप्यवादीत् ॥ १४॥

समाह्वयामासुरथार्जुनं ते प्रातर्हुताशस्य दिशं रणाय ।

अयोधयत् तान् स च तत्र गत्वा भीमो गजानीकमथात्र चावधीत् ॥ १५॥

निहन्यमानेषु गजेषु सर्वशो विद्राप्यमाणेष्वखिलेषु राजसु ।

प्राग्ज्योतिषो धार्तराष्ट्रार्थितस्तं समासदत् सुप्रतीकेन धन्वी ॥ १६॥

विभीषिताः सुप्रतीकेन भीमहया न तस्थुस्तदनु स्म सात्यकिः ।

सौभद्रमुख्याश्च गजं तमभ्ययुश्चिक्षेप तेषां स रथानथाम्बरे ॥ १७॥

शैनेयपूर्वेषु रथोज्झितेषु भूमाववप्लुत्य कथञ्चिदेव ।

स्थितेषु भीमे च विभीषिताश्वान् संयम्य युद्ध्यत्यपि कृष्ण ऐक्षत् ॥ १८॥

सङ्क्लेशितो वैष्णवास्त्रं प्रमुञ्चेत् प्राग्ज्योतिषो भीमसेने ततोऽहम् ।

याम्यार्जुनेनैव तदस्त्रमात्मनः स्वीकर्तुमन्येन वरादधार्यम् ॥ १९॥

इति स्म सञ्चिन्त्य सहार्जुनेन तत्राऽययावथ पार्थं त्रिगर्ताः ।

न्यवारयंस्त्वाष्ट्रमस्त्रं स तेषु व्यवासृजन्मोहनायाऽशु वीरः ॥ २०॥

तदस्त्रवीर्येण विमोहितास्ते परस्परं कृष्णपार्थाविति स्म ।

जघ्नुस्तदा वासविस्तान् विसृज्य प्राग्ज्योतिषं हन्तुमिहाभ्यगाद् द्रुतम् ॥ २१॥

विसृज्यं भीमं स च पार्थमेव ययौ गजस्कन्धगतो गजं तम् ।

प्रचोदयामास रथाय तस्य चक्रेऽपसव्यं हरिरेनमाशु ॥ २२॥

मनोजवेनैव रथे परेण सम्भ्राम्यमाणे नतु तं गजः सः ।

प्राप्तुं शशाकाथ शरैः सुतीक्ष्णैरभ्यर्द्दयामास नृपं स वासविः ॥ २३॥

अस्त्रैश्च शस्त्रैः सुचिरं नृवीरावयुद्ध्यतां तौ बलिनां प्रबर्हौ ।

अथो चकर्तास्य धनुः स पार्थः स वैष्णवास्त्रं च तदाऽङ्कुशेऽकरोत् ॥ २४॥

तस्मिन्नस्त्रे तेन तदा प्रमुक्ते दधार तद् वासुदेवोऽमितौजाः ।

तदंसदेशस्य तु वैजयन्ती बभूव मालाऽखिललोकभर्तुः ॥ २५॥

दृष्ट्वैव तद् धारितमच्युतेन पार्थः किमर्थं विधृतं त्वयेति ।

ऊचे तमाहाऽशु जगन्निवासो मयाऽखिलं धार्यते सर्वदैव ॥ २६॥

न मादृशोऽन्योऽस्ति कुतः परो मत् सोऽहं चतुर्धा जगतो हिताय ।

स्थितोऽस्मि मोक्षप्रळयस्थितीनां सृष्टेश्च कर्ता क्रमशः स्वमूर्तिभिः ।

स वासुदेवादिचतुःस्वरूपः स्थितोऽनिरुद्धो हृदि चाखिलस्य ॥ २७॥

स एव च क्रोडतनुः पराऽहं भूमिप्रियार्थं नरकाय चादाम् ।

अस्त्रं मदीयं वरमस्य चादामवध्यतां यावदस्त्रं ससूनोः ॥ २८॥

अस्त्रस्य चान्यो नतु कश्चिदस्ति योऽवध्य एतस्य कुतश्च मत्तः ।

इति स्म तेनैव मया धृतं तदस्त्रं तदेनं जहि चास्त्रहीनम् ॥ २९॥

इत्युक्तमाकर्ण्य स केशवेन सम्मन्त्र्य बाणं हृदये मुमोच ।

प्राग्ज्योतिषस्यापरमुत्तमं शरं गजेन्द्रकुम्भस्थल आश्वमज्जयत् ॥ ३०॥

उभौ च तौ पेततुरद्रिसन्निभौ महेन्द्रवज्राभिहताविवाऽशु ।

निहत्य तौ वासविरुग्रपौरुषो मुमोद साधु स्वजनाभिपूजितः ॥ ३१॥

अथाचलं वृषकं चैव हत्वा कनीयसौ शकुनेस्तं च बाणैः ।

विव्याध मायामसृजत् स तां च विज्ञानास्त्रेणाऽशु नाशाय चक्रे ॥ ३२॥

स नष्टमायः प्राद्रवत् पापकर्मा ततः पार्थः शरपूगैश्चमूं ताम् ।

विद्रावयामास तदा गुरोः सुतो माहिष्मतीपतिमाजौ जघान ॥ ३३॥

तदा भीमस्तस्य निहत्य वाहान् व्यद्रावयद् धार्तराष्ट्रीं चमूं च ।

भीमार्जुनाभ्यां हन्यमानां चमूं तां दृष्ट्वा द्रोणः क्षिप्रमपाजहार ॥ ३४॥

प्राग्ज्योतिषे निहतेऽथाग्रहाच्च युधिष्ठिरस्यातिविषण्णरूपः ।

दुर्योधनोऽश्रावयद् दीनवाक्यान्यत्र द्रोणं सोऽपि नृपं जगाद ॥ ३५॥

पार्थे गते श्वो नृपतिं ग्रहीष्ये निहन्मि वा तत्सदृशं तदीयम् ।

इति प्रतिज्ञां स विधाय भूयः प्रातर्ययौ युद्धमाकाङ्क्षमाणः ॥ ३६॥

पद्मव्यूहं व्यूह्य परैरभेद्यं वराद् विष्णोस्तस्य मन्त्रं ह्यजप्त्वा ।

पार्थाश्च तं प्रापुर्.हृतेऽर्जुनेन संशप्तकैर्युयुधे सोऽपि वीरः ॥ ३७॥

पार्था व्यूहं तु तं प्राप्य नाशकन् भेत्तुमुद्यताः ।

जानंश्च प्रतिभायोगात् काम्यं नैवाजपन्मनुम् ॥ ३८॥

भीमो युधिष्ठिरस्तत्र तज्ज्ञं सौभद्रमब्रवीत् ।

भिन्धि व्यूहमिमं तात वयं त्वामनुयामहे ॥ ३९॥

स एवमुक्तो रथिनां प्रबर्हो विवेश भित्त्वा द्विषतां चमूं ताम् ।

अन्वेव तं वायुसुतादयश्च विविक्षवः सैन्धवेनैव रुद्धाः ॥ ४०॥

वरेण रुद्रस्य निरुद्ध्यमानो जयद्रथेनात्र वृकोदरस्तु ।

विष्णोरभीष्टं वधमार्जुनेस्तदा विज्ञाय शक्तोऽपि नचात्यवर्तत ॥ ४१॥

जयद्रथस्थेन वृषध्वजेन प्रयुद्ध्यमानेषु वृकोदरादिषु ।

प्रविश्य वीरः स धनञ्जयात्मजो विलोळयामास परोरुसेनाम् ॥ ४२॥

स द्रोणदुर्योधनकर्णशल्यैर्द्रोण्यग्रणीभिः कृतवर्मयुक्तैः ।

रुद्धश्चचारारिबलेष्वभीतः शिरांसि कृन्तंस्तदनुब्रतानाम् ॥ ४३॥

स लक्षणं राजसुतं प्रसह्य पितुः समीपेऽनयदाशु मृत्यवे ।

बृहद्बलं चोत्तमवीर्यकर्मा वरं रथानामयुतं च पत्रिभिः ॥ ४४॥

द्रोणादयस्तं हरिकोपभीताः प्रत्यक्षतो हन्तुमशक्नुवन्तः ।

सम्मन्त्र्य कर्णं पुरतो निधाय चक्रुर्विचापाश्वरथं क्षणेन ॥ ४५॥

कर्णो धनुस्तस्य कृपश्च सारथी द्रोणो हयानाशु विधम्य सायकैः ।

सचर्मखड्गं रथचक्रमस्य प्रणुद्य हस्तस्थितमेव तस्थुः ॥ ४६॥

भीतेषु कृष्णादथ तद्वधाय तेष्वाससादाऽशु गदायुधं गदी ।

दौःशासनिस्तौ युगपच्च मम्रतुर्गदाभिघातेन मिथोऽतिपौरुषौ ॥ ४७॥

तस्मिन् हते शत्रुरवं निशम्य हर्षोद्भवं मारुतिरुग्रविक्रमः ।

विजित्य सर्वानपि सैन्धवादीन् युधिष्ठिरस्यानुमते न्यषीदत् ॥ ४८॥

व्यासस्तदा तानमितात्मवैभवो युधिष्ठिरादीन् ग्लपितानबोधयत् ।

विजित्य संशप्तकपूगमुग्रो निशागमे वासविराप साच्युतः ॥ ४९॥

निशम्य पुत्रस्य वधं भृशार्तः प्रतिश्रवं सोऽथ चकार वीरः ।

जयद्रथस्यैव वधे निशायां स्वप्नेऽनयत् तं गिरिशान्तिकं हरिः ॥ ५०॥

स्वयमेवाखिलजगद्रक्षाद्यमितशक्तिमान् ।

अप्यच्युतो गुरुद्वारा प्रसादकृदहं त्विति ॥ ५१॥

ज्ञापयन् फल्गुनस्यास्त्रगुरुं गिरिशमञ्जसा ।

प्रापयित्वैनमेवैतत्प्रसादादस्त्रमुद्बणम् ।

चक्रे तदर्थमेवास्य रक्षां चक्रे तदात्मिकाम् ॥ ५२॥

सान्त्वयित्वा सुभद्रां च गत्वोपप्लाव्यमच्युतः ।

योजयित्वा रथं प्रातः सार्जुनो युद्धमभ्ययात् ॥ ५३॥

श्रुत्वा प्रतिज्ञां पुरुहूतसूनोर्दुर्योधनेनार्थितः सिन्धुराजम् ।

त्रातास्म्यहं सर्वथेति प्रतिज्ञां कृत्वा द्रोणो व्यूहमभेद्यमातनोत् ॥ ५४॥

स दिव्यमग्र्यं शकटाब्जचक्रं कृत्वा स्वयं व्यूहमुखे व्यवस्थितः ।

पृष्ठे कर्णद्रौणिकृपैः सशल्यैर्जयद्रथं गुप्तमधात् परैश्च ॥ ५५॥

अथार्जुनो दिव्यरथोपरिस्थितः सुरक्षितः केशवेनाव्ययेन ।

विजित्य दुर्मर्षणमग्रतोऽभ्ययाद् द्रोणं सुधन्वा गुरुमुग्रपौरुषः ॥ ५६॥

प्रदक्षिणीकृत्य तमाश्वगात् ततः कालात्ययं त्वेव विशङ्कमानः ।

रथं मनोवेगमथानयद्धरिर्यथा शराः पेतुरमुष्य पृष्ठतः ॥ ५७॥

विजित्य हार्दिक्यमथाप्रयत्नः स इन्द्रसूनुः प्रविवेश तद् बलम् ।

विलोळयामास च सायकोत्तमैर्यथा गजेन्द्रो नळिनीं बलोद्धतः ॥ ५८॥

स उच्चकाशेऽतिरथो रथोत्तमे सवासुदेवो हरिणा यथेन्द्रः ।

चकर्त चोग्रो द्विषतां शिरांसि शरैः शरीरान्तकरैः समन्ततः ॥ ५९॥

दृढायुमच्युतायुं च हत्वा विन्दानुविन्दकौ ।

शराभ्यां प्रेषयामास यमाय विजयो युधि ॥ ६०॥

सुदक्षिणं च काम्बोजं निहत्याम्बष्ठमेव च ।

श्रुतायुधं नदीजातं वरुणादाससाद ह ।

यस्यादाद् वरुणो दिव्याममोघां महतीं गदाम् ॥ ६१॥

स तु तेन शरैस्तीक्ष्णैरर्पितो विरथं क्षणात् ।

चकार पार्थस्य रथमारुह्यारिधराय ताम् ॥ ६२॥

गदां चिक्षेप सा तस्य वारुणेः शिर एव तु ।

बिभेद शतधा शीर्णमस्तिष्कः सोऽपतद् भुवि ॥ ६३॥

अयुद्ध्यन्तं स्वगदया यदि ताडयसि स्वयम् ।

तया विशीर्णमस्तिष्को मरिष्यसि न संशयः ।

अमोघा चान्यथा सेयं गदा तव भविष्यति ॥ ६४॥

इत्यब्रवीत् तं वरुणः पुरा तेन स केशवे ।

अयुद्ध्यति गदाक्षेपात् तया शीर्णशिरा अभूत् ॥ ६५॥

हतेषु वीरेषु निजेषु सङ्घशो विद्रावितेष्वालुळिते च सैन्ये ।

दुर्योधनो द्रोणमुपेत्य दीनमुवाच हा पार्थ उपेक्षितस्त्वया ॥ ६६॥

इतीरितेऽभेद्यममुष्य वर्म बद्ध्वा महामन्त्रबलात् स विप्रः ।

जगाद येनैव बलेन पार्थैर्विरुद्ध्यसे तेन हि याहि फल्गुनम् ॥ ६७॥

इतीरितो धार्तराष्ट्रः स चापमादाय सौवर्णरथोपरिस्थः ।

जगाम पार्थं तमवारयच्च शरैरनेकैरनलप्रकाशैः ॥ ६८॥

विव्याध पार्थोऽपि तमुग्रवेगैः शरैर्न ते तस्य च वर्मभेदम् ।

चक्रुस्ततो वासविर्दिव्यमस्त्रं तद्वर्मभेदाय समाददे रुषा ॥ ६९॥

सन्धीयमानं तु गुरोः सुतस्तच्चिच्छेद पार्थोऽथ सुयोधनाश्वान् ।

हत्वा तळेऽविद्ध्यदथैनमुग्रैर्द्रौणिः शरैः पार्थमवारयद् युधि ॥ ७०॥

स द्रौणिकर्णप्रमुखैर्धनञ्जयो युयोध ते चैनमवारयञ्छरैः ।

बभूव युद्धं तदतुल्यमद्भुतं जयद्रथार्थेऽद्भुतवीर्यकर्मणाम् ॥ ७१॥

पार्थे प्रविष्टे कुरुसैन्यमध्यं द्रोणोऽविशत् पाण्डवसैन्यमाशु ।

स तद्रथानीकमुदग्रवेगैः शरैर्विधूय न्यहनच्च वीरान् ॥ ७२॥

स वीरवर्यः स्थविरोऽपि यूनां युवेव मध्ये प्रचचार धन्विनाम् ।

प्रपातयन् वीरशिरांसि बाणैर्युधिष्ठिरं चाऽसददुग्रवीर्यः ॥ ७३॥

नृपग्रहेच्छुं तमवेत्य सत्यजिन्न्यवारयद् द्रौपदिराशु वीर्यवान् ।

निवारितस्तेन शिरः शरेण चकर्त पाञ्चालसुतस्य विप्रः ॥ ७४॥

निहत्य तं वीरतमं रणोत्कटं युधिष्ठिरं बाणगणैः समार्दयत् ।

स शक्तिस्तेन विधाय सङ्गरं निरायुधो व्यश्वरथः कृतः क्षणात् ॥ ७५॥

स ऊर्ध्वबाहुर्भुवि संस्थितोऽपि गृहीतुमाजौ गुरुणाऽभिपन्नः ।

माद्रीसुतस्यावरजस्य यानमारुह्य वेगादपजग्मिवांस्ततः ॥ ७६॥

द्रोणं ततः शैशुपालिः सपुत्रो जारासन्धिः काशिराजः सशैव्यः ।

समासदन् केकयाश्चैव पञ्च समार्दयन् बाणगणैश्च सर्वशः ॥ ७७॥

स तान् क्रमेणैव निकृत्तकन्धराञ्छरोत्तमैरत्र विधाय विप्रः ।

निनाय लोकं परमर्कमण्डलं व्रजन्ति निर्भिद्य यमूर्ध्वरेतसः ॥ ७८॥

विधूयमाने गुरुणोरुसैन्ये पृथासुतानां पृतनाः परेषाम् ।

प्रायो रणे मारुतसूनुनैव हतप्रवीरा मृदिताः पराद्रवन् ॥ ७९॥

अलम्बुसो नाम तदैव राक्षसः समासदन्मारुतिमुग्रपौरुषम् ।

स पीडितस्तेन शरैः सुतेजनैः क्षणाददृश्यत्वमवाप मायया ॥ ८०॥

सोऽदृश्यरूपोऽनुचरानपीडयद् भीमस्य तद् वीक्ष्य चुकोप मारुतिः ।

अस्त्रज्ञतामात्मनिकेशवाज्ञया सन्दर्शयन्नागतधर्मसङ्कटः ॥ ८१॥

त्वाष्ट्रास्त्रमादत्त स काम्यकर्महीनोऽपि भीमस्तत उत्थिताः शराः ।

ते बाणवर्यास्तददृश्यवेधिनो रक्षो विदार्याऽविविशुर्धरातळम् ॥ ८२॥

तद्धन्यमानं प्रविहाय भीममपाद्रवद् दूरतरं सुभीतम् ।

ततस्तु भीमो द्विषतां वरूथिनीं विद्रावयामास शरैः सुमुक्तैः ॥ ८३॥

तदैव कृष्णातनयाः समेता जघ्नुः शलं संयति सौमदत्तिम् ।

अलम्बुसं प्राप तदा घटोत्कचः परस्परं तौ रथिनावयुद्ध्यताम् ॥ ८४॥

घटोत्कचस्तं विरथं विधाय खस्थं ख एवाभियुयोध संस्थितः ।

ततस्तु तं भीमसुतो निगृह्य निपात्य भूमौ प्रददौ प्रहारम् ॥ ८५॥

पदा शिरस्येव स पिष्टमस्तको ममार मध्ये पृथिवीपतीनाम् ।

तस्मिन् हते भैमसेनिः कुरूणां व्यद्रावयद् रथवृन्दं समन्तात् ॥ ८६॥

तदाऽऽसदत् कृतवर्मा रथेन सेनां पाण्डूनां शरवर्षं प्रमुञ्चन् ।

ददौ वरं तस्य हि पूर्वमच्युतः प्रीतः स्तुत्या सर्वजयं मुहूर्ते ॥ ८७॥

स तेन पाञ्चालगणान् विजिग्ये यमौ च भीमस्य पुरोऽथ तं च ।

विव्याध बाणेन स वासुदेववरं विजानन् न तदा समभ्ययात् ॥ ८८॥

विनैव वृष्णीन् विजये वरो यदमुष्य तेनास्य हयान् स सात्यकिः ।

निहत्य बाणैरतुदत् स यानमन्यत् समास्थाय ततोऽपजग्मिवान् ॥ ८९॥

तदा हरिः पाञ्चजन्यं सुघोषमापूरयामास जयेऽभियुद्ध्यति ।

कर्णादिभिर्द्रौणिमुखै रिपूणां बलप्रहाणाय परः परेभ्यः ॥ ९०॥

स पाञ्चजन्योऽच्युतवक्त्रवायुना भृशं सुपूर्णोदरनिस्सृतध्वनिः ।

जगद् विरिञ्चेशसुरेन्द्रपूर्वकं प्रकम्पयामास युगात्यये यथा ॥ ९१॥

गाण्डीवघोषे च तदाऽभिभूते युधिष्ठिरो भीतभीतस्तदेत्य ।

शैनेयमूचे परसैन्यमग्ने पार्थे स्वयं युद्ध्यति केशवः स्म ॥ ९२॥

न श्रूयते गाण्डीवस्याद्य घोषः संश्रूयते पाञ्चजन्यस्य घोषः ।

तद् याहि जानीहि तमद्य पार्थं यदि स्म जीवत्यसहाय एषः ॥ ९३॥

% % हृषीकेशतीर्थीये तु `गाण्डीवस्य' इति पठ्यते ।

छन्दःस्वारस्यात् % `गाण्डिवस्य' इत्येव पाठः स्यादिति सम्भाव्यते -- इति ब. गोविन्दाचार्यः ।

इतीरितः सात्यकिरत्र विप्रान् सम्पूज्य वित्तैः परमाशिषश्च ।

जयाय तेभ्यः प्रतिगृह्य सेनामुखं ययौ भीमसेनानुयातः ॥ ९४॥

भीमस्तु सेनामुखमाशु भित्त्वा प्रावेशयद् युयुधानं चमूं ताम् ।

स युद्ध्यमानो गुरुणाऽभ्युपेक्षितः सूतं निहत्य द्रावयामास चाश्वान् ॥ ९५॥

बलं विवृद्धं च तदाऽस्य सात्यकेर्विप्राशीर्भिः कृष्णवरादपि स्म ।

बलस्य वृद्धिर्हि पुराऽस्य दत्ता कृष्णेन तुष्टेन दिने हि तस्मिन् ॥ ९६॥

ततो विवृद्धोरुबलात् स सात्यकिः संस्थाप्य भीमं प्रययौ रथेन ।

तं बाणवर्षैः पृतनां समन्तान्निघ्नन्तमाजौ हृदिकात्मजोऽभ्ययात् ॥ ९७॥

तयोरभूद् युद्धमतीव दारुणं तत्राकरोत् तं विरथं स सात्यकिः ।

विजित्य तं सात्यकिरुग्रधन्वा ययावतीत्यैव शिरांसि यूनाम् ।

कृन्तन् शरैस्तं जलसन्ध आगमद् रणे गजस्कन्धगतोऽभियोद्धुम् ॥ ९८॥

निवारयन्तं तमसँह्यविक्रमं निहत्य बाणैः समरे स सात्यकिः ।

विलोळयामास बलं कुरूणां निघ्नन् गजस्यन्दनवाजिपत्तिनः ॥ ९९॥

स पार्वतीयांश्च शिलाप्रवर्षिणो निहत्य विद्राप्य च सर्वसैनिकान् ।

समासदत् केशवफल्गुनौ च बली तमाराऽशु च यूपकेतुः ॥ १००॥

तयोरभूद् युद्धमतीव घोरं चिरं विचित्रं च महद् विभीषणम् ।

परस्परं तौ तुरगान् निहत्य निपात्य सूतौ धनुषी निकृत्य ।

समीयतुश्चर्ममहासिधारिणौ विचित्रमार्गान् युधि सञ्चरन्तौ ॥ १०१॥

स सौमदत्तिर्भुवि सात्यकिं रणे निपात्य केशेषु च सम्प्रगृह्य ।

पदाऽस्य वक्षस्यधिरुह्य खड्गमुदग्रहीदाशु शिरोऽपहर्तुम् ॥ १०२॥

तद् वासुदेवस्तु निरीक्ष्य विश्वतश्चक्षुर्जगादाऽशु धनञ्जयं रणे ।

त्रायस्व शैनेयमिति स्म सोऽपि भल्लेन चिच्छेद भुजं परस्य ॥ १०३॥

स तेन चोत्कृत्तसखड्गबाहुर्विनिन्द्य पार्थं निषसाद भूमौ ।

प्रायोपविष्टः शरसंस्तरे हरिं द्ध्यायन् विनिन्दन्नसुरप्रवेशात् ॥ १०४॥

गतेऽसुरावेश उतातिभक्त्या ध्यायत्यमुष्मिन् गरुडध्वजं तम् ।

शैनेय उत्थाय निवार्यमाणः कृष्णार्जुनाद्यैरहरच्छिरोऽस्य ॥ १०५॥

तदा स्वकीयं रथमेतदर्थं क्लृप्तं ददौ सात्यकये ससूतम् ।

कृष्णोऽथ पार्थस्य हयास्तृषाऽर्दितास्तदाऽसृजद् वारुणास्त्रं स पार्थः ॥ १०६॥

तेनैव तीर्थं परमं चकार तथाऽश्वशालामपि बाणरूपाम् ।

ततो विमुच्यात्र हयानपाययद्धरिस्तदा वासविरार्दयत् परान् ॥ १०७॥

युयोज कृष्णस्तुरगान् रथे पुनर्गतश्रमानुद्धृतसायकान् प्रभुः ।

प्रचोदिते तेन रथे स्थितः पुनस्तथैव बीभत्सुररीनयोधयत् ॥ १०८॥

शिनिप्रवीरे तु गते युधिष्ठिरः पुनश्च चिन्ताकुलितो बभूव ह ।

जगाद भीमं च न गाण्डिवध्वनिः संश्रूयते पाञ्चजन्यस्य रावः ॥ १०९॥

मया नियुक्तश्च गतः स सात्यकिर्भारं च तस्याधिकमेव मन्ये ।

तत् पाहि पार्थं युयुधानमेव च त्वं भीम गत्वा यदि जीवतस्तौ ॥ ११०॥

इतीरितः प्राह वृकोदरस्तं न रक्षितं वासुदेवेन पार्थम् ।

ब्रह्मेशानावपि जेतुं समर्थौ किं द्रौणिकर्णादिधनुर्भृतोऽत्र ॥ १११॥

अतो भयं नास्ति धनञ्जयस्य न सात्यकेश्चैव हरेः प्रसादात् ।

रक्ष्यस्त्वमेवात्र मतो ममाद्य द्रोणो ह्ययं यतते त्वां गृहीतुम् ॥ ११२॥

इतीरितः प्राह युधिष्ठिरस्तं न जीवमाने युधि मां घटोत्कचे ।

धृष्टद्युम्ने चास्त्रविदां वरिष्ठे द्रोणो वशं नेतुमिह प्रभुः क्वचित् ॥ ११३॥

यदि प्रियं कर्तुमिहेच्छसि त्वं मम प्रयाह्याशु च पार्थसात्यकी ।

रक्षस्व सञ्ज्ञामपि सिंहनादात् कुरुष्व मे पार्थशैनेयदृष्टौ ॥ ११४॥

तथा हते चैव जयद्रथे मे कुरुष्व सञ्ज्ञामिति तेन भीमः ।

उक्तस्तु हैडिम्बममुष्य रक्षणे व्यधाच्च सेनापतिमेव सम्यक् ॥ ११५॥

स चाऽह सेनापतिरत्र भीमं प्रयाहि तौ यत्र च केशवार्जुनौ ।

न जीवमाने मयि धर्षितुं क्षमो द्रोणो नृपं मृत्युरहं च तस्य ॥ ११६॥

इति ब्रुवाणे प्रणिधाय भीमः पुनःपुनस्तं नृपतिं गदाधरः ।

ययौ परानीकमधिज्यधन्वा निरन्तरं प्रवपन् बाणपूगान् ॥ ११७॥

न्यवारयत् तं शरवर्षधारो द्रोणो वचश्चेदमुवाच भीमम् ।

शिष्यस्नेहाद् वासविः सात्यकिश्च मया प्रमुक्तो भृशमानतौ मयि ॥ ११८॥

स्वीया प्रतिज्ञाऽपि हि सैन्धवस्य गुप्तौ मया पार्थकृते विसृष्टा ।

दास्ये न ते मार्गमहं कथञ्चित् पश्यास्त्रवीर्यं मम दिव्यमद्भुतम् ॥ ११९॥

इत्युक्तवाक्यः स गदां समाददे चिक्षेप तां द्रोणरथाय भीमः ।

उवाच चाहं पितृवन्मानये त्वां सदा मृदुस्त्वां प्रति नान्यथा क्वचित् ॥ १२०॥

अमार्दवे पश्य च यादृशं बलं ममेति तस्याऽशु विचूर्णितो रथः ।

गदाभिपातेन वृकोदरस्य ससूतवाजिध्वजयन्त्रकूबरः ॥ १२१॥

द्रोणो गदामापततीं निरीक्ष्य त्ववप्लुतो लाघवतो धरातळे ।

तदैव दुर्योधनयापितं रथं परं समास्थाय शरान् ववर्ष ह ॥ १२२॥

शरैस्तदीयैः परमास्त्रमन्त्रितैः प्रवृष्यमाणो जगदीरणात्मजः ।

शिरो निधायाऽशु पुरो वृषो यथा तमभ्ययादेव रथादवप्लुतः ॥ १२३॥

अमोजवादेव तमाप्य भीमो रथं गृहीत्वाऽम्बर आक्षिपत् क्षणात् ।

शक्तोऽप्यहं त्वां न निहन्मि गौरवादित्येव सुज्ञापयितुं तदस्य ॥ १२४॥

सुवाजिसूतः स रथः क्षितौ पतन् विचूर्णितोऽस्माद् गुरुरप्यवप्लुतः ।

तदा विशोकोऽस्य रथं समानयत् तमारुहद् भीम उदारविक्रमः ॥ १२५॥

द्रोणोऽपि दुर्योधनदत्तमन्यं रथं समास्थाय युधिष्ठिरं ययौ ।

गृहीतुकामं नृपतिं प्रयान्तं न्यवारयत् संयति वाहिनीपतिः ॥ १२६॥

विदारितां द्रोणशरैः स्वसेनां संस्थाप्य भूयो द्रुपदात्मजः शरैः ।

द्रोणं निवार्यैव चमूं परेषां विद्रावयामास च तस्य पश्यतः ॥ १२७॥

तयोरभूद् युद्धमतीव रौद्रं जयैषिणोः पाण्डवधार्तराष्ट्रयोः ।

अत्यद्भुतं सन्ततबाणवर्षतमनारतं सुचिरं निर्विशेषम् ॥ १२८॥

ततः प्रायाद् भीमसेनोऽमितौजा मृद्गञ्छरैः कौरवराजसेनाम् ।

विन्दानुविन्दप्रमुखा धार्तराष्ट्रास्तमासेदुर्द्वादश वीरमुख्याः ।

विद्धः शरैस्तैर्बहुभिर्वृकोदरः शिरांसि तेषां युगपच्चकर्त ॥ १२९॥

हतेषु तेषु प्रवरेषु धन्विनां सत्यव्रतः पुरमित्रो जयश्च ।

वृन्दारकः पौरवश्चेत्यमात्याः समासेदुर्धार्तराष्ट्रस्य भीमम् ॥ १३०॥

स तैः पृषत्कैरवकीर्यमाणः शितान् विपाठान् युगपत् समाददे ।

जहार तैरेव शिरांसि तेषां हतेषु तेष्वेव परे प्रदुद्रुवुः ॥ १३१॥

स सिंहवत् क्षुद्रमृगान् समन्ततो विद्राप्य शत्रून् हृदिकात्मजं रणे ।

अभ्यागमत् तेन निवारितः शरैः क्षणेन चक्रे विरथाश्वसूतम् ।

स गाढविद्धस्तु वृकोदरेण रणं विसृज्यापययौ क्षणेन ॥ १३२॥

विजित्य हार्दिक्यमथाऽशु भीमो विद्रावयामास वरूथिनीं ताम् ।

सम्प्रेषयन् सर्वनराश्वकुञ्जरान् यमाय यातो हरिपार्थपार्श्वम् ॥ १३३॥

दृष्ट्वैव कृष्णविजयौ परमप्रहृष्टस्ताभ्यां निरीक्षित उत प्रतिभाषितश्च ।

सञ्ज्ञां नृपस्य स ददावपि सिंहनादान् श्रुत्वा परां मुदमवाप स चाग्र्यबुद्धिः ॥ १३४॥

भीमस्य नानदत एव महास्वनेन विण्मूत्रशोणितमथो मृतिमापुरेके ।

भीतेषु सर्वनृपतिष्वमुमाप तूर्णं कर्णो विकर्णमुखरा अपि धार्तराष्ट्राः ॥ १३५॥

हत्वा विकर्णमुत तत्र च चित्रसेनं सञ्चूर्णितं च विदधे रथमर्कसूनोः ।

घोरैः शरैः पुनरपि स्म समर्द्यमानः कर्णोऽपयानमकरोद् द्रुतमेव भीमात् ॥ १३६॥

आश्वास्य चैव सुचिरं पुनरेव भीमं युद्धाय याति धृतराष्ट्रसुतैस्तथाऽन्यैः ।

तांश्चैव तत्र विनिहत्य तथैव कर्णो व्यश्वायुधः कृत उतापययौ क्षणेन ॥ १३७॥

विकर्णचित्रसेनाद्या एवं वीरतमाः सुताः ।

कर्णस्य पश्यतो भीमबाणकृत्तशिरोधराः ॥ १३८॥

निपेतुर्धृतराष्ट्रस्य रथेभ्यः पृथिवीतळे ।

त्रयोविंशतिरेवात्र कर्णसाहाय्यकाङ्क्षिणः ॥ १३९॥

एकवींशतिवारं च व्यश्वसूतरथध्वजः ।

गाढमभ्यर्द्दितस्तीक्ष्णैः शरैर्भीमेन संयुगे ॥ १४०॥

प्राणसंशयमापन्नः सर्वलोकस्य पश्यतः ।

रणं त्यक्त्वा प्रदुद्राव रुदन् दुःखात् पुनःपुनः ॥ १४१॥

द्वाविंशतिमयुद्धे तु रामदत्तं सुभास्वरम् ।

अभेद्यं रथमारुह्य विजयं धनुरेव च ॥ १४२॥

तद्दत्तमेव सङ्गृह्य तूणी चाक्षयसायकौ ।

आससाद रणे भीमं कर्णो वैकर्तनो वृषा ॥ १४३॥

सुघोर आसीत् स तयोर्विमर्दो भीमस्य कर्णस्य च दीर्घकालम् ।

आकाशमाच्छादयतोः शरौघैः परस्परं चैव सुरक्तनेत्रयोः ॥ १४४॥

ततो भीमो महाबाहुः सहजाभ्यां च संयुतम् ।

त्वां तु कुण्डलवर्मभ्यां शक्नुयां हन्तुमञ्जसा ॥ १४५॥

इति ज्ञापयितुं तस्य कुण्डले कवचं तथा ।

शरैरुत्कृत्य समरे पातयामास भूतळे ॥ १४६॥

एवं तान्यपकृष्याहं हन्यां त्वामिति वेदयन् ।

पुनश्च बहुभिस्तीक्ष्णैः शरैरेनं समार्दयत् ॥ १४७॥

ततस्तु भीमस्य बभूव बुद्धिरस्पर्धिनः सर्वजयो हि दत्तः ।

अमुष्य रामेण नच स्पृधाऽयं कर्णो मया युद्ध्यति कृच्छ्रगो ह्ययम् ॥ १४८॥

तथाऽपि मे भगवानत्यनुग्रहाज्जयं ददात्यात्मवचोऽपहाय ।

मया तु मान्यं वचनं हरेः सदा तस्माद् दास्ये विवरं त्वद्य शत्रोः ॥ १४९॥

एवं स्मृत्वा तेन रन्ध्रे प्रदत्ते कर्णोऽस्त्रवीर्येण धनुर्न्यकृन्तत् ।

रश्मीन् हयानां च ततो रथं स तत्याज नैजं बलमेव वेदयन् ॥ १५०॥

न मे रथाद्यैर्धनुषाऽपि कार्यमित्येव स ख्यापयितुं वृकोदरः ।

खमुत्पपातोत्तमवीर्यतेजा रथं च कर्णस्य समास्थितः क्षणात् ॥ १५१॥

भीतस्तु कर्णो रथकूबरे तदा व्यलीयतातः स वृकोदरो रथात् ।

अवप्लुतो ज्ञापयितुं स्वशक्तिं निरायुधत्वेऽप्यरिनिग्रहादौ ॥ १५२॥

नैच्छद् गृहीतुं विनिहन्तुमेव वा रथं धनुर्वाऽस्य रणेऽपहर्तुम् ।

द्रोणस्य यद्वत् पूर्वमतीव शक्तोऽप्यमानयद् रामवचोऽस्य भक्त्या ॥ १५३॥

सत्यां कर्तुं वासवेश्च प्रतिज्ञां सम्मानयन् वैष्णवत्वाच्च कर्णम् ।

दातुं रन्ध्रं सूर्यजस्य प्रयातः शरक्षेपार्थं दुरमतिष्ठदत्र ॥ १५४॥

ततः कर्णो दूरगतं वृकोदरं सम्मानयन्तं रामवाक्यं विजानन् ।

शरैरविध्यत् स च तानवारयद् गजैर्मृतैस्तांश्च चकर्त कर्णः ॥ १५५॥

व्यसून् गजान् प्रक्षिपन्तं समेत्य संस्पृश्य चापेन वचश्च दुष्टम् ।

संश्रावयामास सुयोधनस्य प्रीत्यै प्रजानन्नपि तस्य वीर्यम् ॥ १५६॥

संश्रावयन्तं वचनानि रूक्षाण्यपाहनद् बाणवरैस्तदाऽर्जुनः ।

स वर्महीनः पार्थबाणाभितप्तो व्यपागमद् भीम आपाऽत्मयानम् ॥ १५७॥

कर्णो भीमे वासवीं नैव शक्तिं विमोक्तुमैच्छन्नैव बीभत्सुतोऽन्यान् ।

हन्यामिति प्राह यतः स कुन्त्यै यद्यप्यवध्यः स तयाऽपि भीमः ॥ १५८॥

नारायणास्त्रं शिरसि प्रपातितं न यस्य लोमाप्यदहच्चिरस्थितम् ।

किं तस्य शक्तिः प्रकरोति वासवी तथाऽन्यदप्यस्त्रशस्त्रं महच्च ॥ १५९॥

भीमः कर्णरथं प्राप्तः शक्तिं नाऽदातुमैच्छत ।

अभिप्रायं केशवस्य जानन् हैडिम्बमृत्यवे ।

ततः कर्णोऽन्यमास्थाय रथमर्जुनमभ्ययात् ॥ १६०॥

दिव्यं रथं धनुश्चैव कृष्णबुद्ध्योऽर्जुनो हरेत् ।

इति भीतस्तु तां शक्तिमादायार्जुनमृत्यवे ।

युद्धायायाद् रथं चापं शक्तिं चैकत्र नाकरोत् ॥ १६१॥

एकं हृतं चेदन्यत् स्यादिति मत्वा भयाकुलः ।

बिभेति सर्वदा नीतेः कृष्णस्यामिततेजसः ॥ १६२॥

निश्चितो मरणायैव मृतिकाले तु तं रथम् ।

आरुह्यागाद्धि पूर्वं तु न कालं मन्यते मृतेः ॥ १६३॥

शक्तिं तु तद्रथगतां प्रसमीक्ष्य कृष्णः संस्थाप्य पार्थमपि सात्यकिमेव योद्धुम् ।

दत्त्वा स्वकीयरथमेव विरोचनस्य पुत्रेण सोऽदिशदमुष्य बलं प्रदाय ॥ १६४॥

शिष्यं त्वशक्तमिह मे प्रतियोधनाय पार्थो ह्यदादिति स सात्यकिमीक्षमाणः ।

संस्पर्धयैव युयुधे विरथं चकार तेनैव सात्यकिरमुं हरियानसंस्थः ॥ १६५॥

न केशवरथे कश्चित् स्थितो याति पराजयम् ।

अतश्च सात्यकिर्नाप कर्णेनात्र पराजयम् ॥ १६६॥

शस्त्रसङ्ग्रहकाले तु कुमाराणां व्रतं भवेत् ।

इत्युक्तं जामदग्न्येन धनुर्विद्यापुराकृता ॥ १६७॥

तच्छत्रुवधरूपं च पूर्वासिद्धं च गूहितम् ।

अविरुद्धं च धर्मस्य कार्यं रामस्य तुष्टिदम् ॥ १६८॥

अनुपद्रवं च लोकस्येत्यतो भीमो व्रतं त्विदम् ।

चकार तूबरेत्युक्ते हन्यामिति रहः प्रभुः ॥ १६९॥

अनुपद्रवाय लोकस्य सुव्यञ्जच्श्मश्रुमण्डलः ।

सुश्मश्रुं मां न कश्चिद्धि तथा ब्रूयादिति स्फुटम् ।

तदर्जुनो विजानाति स्नेहाद् भीमोदितं रहः ॥ १७०॥

अर्जुनस्यापि गाण्डीवं देहीत्युक्तो निहन्म्यहम् ।

इति तच्च विजानाति भीम एको नचापरः ।

गाण्डीवस्याऽगमं पूर्वं जानात्येव हि नारदात् ॥ १७१॥

प्रतिज्ञां भीमसेनस्य ब्रुवतः फल्गुने रहः ।

दुर्योधनस्तु शुश्राव तां च कर्णाय सोऽब्रवीत् ॥ १७२॥

अतूबरोऽपि तेनासौ तस्मात् तूबर इत्यलम् ।

उक्तः प्रकोपनायैव तस्मादर्जुनमब्रवीत् ॥ १७३॥

जानासि मत्प्रतिज्ञां त्वं त्वत्प्रतिज्ञामहं तथा ।

तत्र हन्तव्यतां प्राप्तो मम वैकर्तनोऽत्रहि ॥ १७४॥

प्रतिज्ञातो वधश्चास्य त्वयाऽपि मदनुज्ञया ।

अतस्त्वया मया वाऽयं हन्तव्यः सूतनन्दनः ॥ १७५॥

इत्युक्तो वासविः प्राह हन्तव्योऽयं मयैव हि ।

त्वदीयोऽहं यतस्तेन मत्कृतं त्वत्कृतं भवेत् ॥ १७६॥

न त्वत्कृतं मत्कृतं स्याद् गुरुर्मम यतो भवान् ।

अतो मयैव हन्तव्य इत्युक्त्वा कर्णमब्रवीत् ॥ १७७॥

रूक्षा वाचः श्रावितोऽयं भीमः कृष्णस्य शृण्वतः ।

यच्चाभिमन्युर्युष्माभिरेकः सम्भूय पातितः ॥ १७८॥

अतस्त्वां निहनिष्यामि त्वत्पुत्रं च तवाग्रतः ।

इत्युक्तोऽन्यरथं प्राप्य कर्ण आवीज्जयद्रथम् ॥ १७९॥

द्रौणिकर्णाभिगुप्तं तं नाशकद्धन्तुमर्जुनः ।

तत्र वेगं परं चक्रे द्रौणिः पार्थनिवारणे ॥ १८०॥

नचैनमशकत् तर्तुं यत्नवानपि फल्गुनः ।

तयोरासीच्चिरं युद्धं चित्रं लघु च सुष्ठु च ॥ १८१॥

तद् दृष्ट्वा भगवान् कृष्णो लोहितायति भास्करे ।

अजिते द्रोणतनये त्वहते च जयद्रथे ।

अर्जुनस्य जयाकाङ्क्षी ससर्ज तम ऊर्जितम् ॥ १८२॥

तमोव्याप्ते गगने सूर्यमस्तं गतं मत्वा द्रौणिपूर्वाः समस्ताः ।

विशश्रमुः सैन्धवश्चार्जुनस्य हतप्रतिज्ञस्य मुखं समैक्षत ॥ १८३॥

तदा हरेराज्ञया शक्रसूनुश्चकर्त बाणेन जयद्रथस्य ।

अग्निं विविक्षन्निव दर्शितः शिरस्तदा वचः प्राह जनार्दनस्तम् ॥ १८४॥

नैतच्छिरः पातय भूतळे त्वमितीरितः पाशुपतास्त्रतेजसा ।

दधार बाणैरनुपुङ्खपुङ्खैः पुनस्तमूचे गरुडध्वजो वचः ॥ १८५॥

इदं पितुस्तस्य करे निपात्यतां वरोऽस्य दत्तो हि पुराऽमुनाऽयम् ।

शिरो निकृत्तं भुवि पातयेद् यस्तवास्य भूयाच्च शिरः सहस्रधा ॥ १८६॥

इति स्म वध्यः स पिताऽपि तेनेत्युदीरिते तस्य सन्ध्याक्रियस्य ।

अङ्के व्यधात् तच्छिर आशु वासविः स सम्भ्रमात् तद् भुवि च न्यपातयत् ॥ १८७॥

ततोऽभवत् तस्य शिरः सहस्रधा हरिश्च चक्रे तमसो लयं पुनः ।

तदैव सूर्ये सकलैश्च दृष्टे हाहेति वादः सुमहानथाऽसीत् ॥ १८८॥

भीमस्तदा शल्यसुयोधनादीन् कृपं च जित्वा व्यनदत् सुभैरवम् ।

कुर्वन् साहाय्यं फल्गुनस्यैव तुष्टो बभूव शैनेय उतो हते रिपौ ॥ १८९॥

अपूरयत् पाञ्चजन्यं च कृष्णो मुदा तदा देवदत्तं च पार्थः ।

भीमस्य नादं सहपाञ्चजन्यघोषं श्रुत्वा निहतं सिन्धुराजम् ।

ज्ञात्वा राजा धर्मसुतो मुमोद दुर्योधनश्चाऽस सुदुःखितस्तदा ॥ १९०॥

ततो द्रौणिमुखां सेनां सर्वां भीमोऽभ्यवर्तत।

पार्थः कर्णमुखाञ्छिष्टान् ततोऽभज्यत तद् बलम् ॥ १९१॥

शीर्णां सेनां प्रविविशुर्धृष्टद्युम्नपुरोगमाः ।

ततस्तं देशमापुस्ते यत्र भीमधनञ्जयौ ॥ १९२॥

तत एकीकृताः सर्वे पाण्डवाः सहसोमकाः ।

परान् विद्रावयामासुस्ते भीताः प्राद्रवन् दिशः ॥ १९३॥

विद्राप्यमाणं सैन्यं तं दृष्ट्वा दुर्योधनो नृपः ।

जयद्रथवधाच्चैव कुपितोऽभ्यद्रवत् परान् ॥ १९४॥

स भीमसेनं च धनञ्जयं च युधिष्ठिरं माद्रवतीसुतौ च ।

धृष्टद्युम्नं सात्यकिं द्रौपदेयान् सर्वानेकः शरवर्षैर्ववर्ष ॥ १९५॥

ते विव्यधुस्तं बहुभिः शिलीमुखैः स ताननादृत्य चकर्त बाणैः ।

धनूंषि चित्राणि महारथानां चकार सङ्खे विरथौ यमौ च ॥ १९६॥

आदाय चापानि पराणि तेऽपि दुर्योधनं ववृषुः सायकौघैः ।

अचिन्तयित्वैव शरान्स एको न्यवारयत् तानखिलांश्च बाणैः ॥ १९७॥

तं गाहमानं द्विषतां बहूनां मध्ये द्रोणद्रौणिकृपप्रधानाः ।

दृष्ट्वा सर्वे जुगुपुः स्वात्तचापा अनारतं बाणगणान् सृजन्तः ॥ १९८॥

सुयोधनः कर्णमाह जहि भीममिमं युधि ।

स आह नैष शक्यो हि जेतुं देवैः सवासवैः ॥ १९९॥

दैवाज्जीवाम्यहं राजन् युद्ध्यनेनातिपीडितः ।

अतो घटामहे शक्त्या जयो दैवे समाहितः ॥ २००॥

दुर्योधनो द्रोणमाह सैन्धवस्त्वदुपेक्षया ।

पार्थेन निहतो भीमसात्यकिभ्यां च मे बलम् ॥ २०१॥

प्रतिज्ञा च परित्यक्ता पाण्डवस्नेहतस्त्वया ।

इत्युक्तः कुपितो द्रोणः प्रतिज्ञामकरोत् ततः ॥ २०२॥

इतः परं नैव रणाद् रात्रावहनि वा क्वचित् ।

गच्छेयं नच मोक्ष्यामि वर्म बद्धं कथश्चन ॥ २०३॥

मत्पुत्रश्च त्वया वाच्यः पाञ्चालान् नैव शेषयेः ।

सदौहित्रानितीत्युक्त्वा विजगाहे निशागमे ॥ २०४॥

चमूं परेषामभ्यागाद् धृष्टद्युम्नस्तमाशु च ।

द्रौणिदुर्योधनौ तत्र विरथीकृत्य मारुतिः ।

द्रावयामास तत् सैन्यं पश्यतां सर्वभूभृताम् ॥ २०५॥

अक्षोहिण्यस्तु सप्तैव सेनयोरुभयोरपि ।

हतास्तासां च भीमेन तिस्रो द्वे फल्गुनेन च ॥ २०६॥

सौभद्रसात्यकिमुखैस्तन्मध्ये षोडशांशकः ।

हैडिम्बपार्षतमुखैस्त्रयाच्च दशमांशकः ॥ २०७॥

भीष्मद्रोणद्रौणिभिश्च द्वे समं निहते तदा ।

तदन्यैर्मिळितैः सर्वैस्तच्चतुर्थांश एव च ॥ २०८॥

ततो रात्रौ पञ्चभिश्च पार्थाः षड्भिश्च कौरवाः ।

अक्षोहिणीभिः संव्यूह्य युद्धं चक्रुः सुदारुणम् ।

भीमं सेनां द्रावयन्तं पुनः कर्णः समासदत् ॥ २०९॥

स कर्णपुरतो भीमो दुष्कर्णं कर्णमेव च ।

दुर्योधनस्यावरजौ निष्पिपेष पदा क्षणात् ।

रथाश्वध्वजसूतैश्च सह तौ न व्यदृश्यताम् ॥ २१०॥

निरायुधोऽहमिति मां त्वमात्थ पुरुषं वचः ।

निरायुधः पदैवाहं त्वां हन्तुमशकं तदा ॥ २११॥

इति कर्णस्य तौ भीमः सञ्ज्ञया ज्ञापयन् भुवि ।

पदा पिपेष कालिङ्गं मुष्टिनैव जघान ह ॥ २१२॥

मुष्टिना त्वद्वधायाहं समर्थ इति किं वदे ।

तस्मान्मया रक्षितस्त्वमिति ज्ञापयितुं प्रभुः ।

साश्वसूतध्वजरथः कालिङ्गो मुष्टिचूर्णितः ॥ २१३॥

केतुमांश्च पिता तस्य शक्रदेवः श्रुतायुधः ।

अक्षोहिण्या सेनया च सह भीमेन पातिताः ।

खड्गयुद्धे पुरा भीष्मे सेनापत्यं प्रकुर्वति ॥ २१४॥

कर्णानुजान् ध्रुवाद्यांश्च बहून् जघ्ने स वै निशि ।

सञ्ज्ञां भीमकृतां ज्ञात्वा शक्तिं चिक्षेप चापराम् ।

कर्णः शक्तिर्मया दिव्या न मुक्ता तेन जीवसि ॥ २१५॥

इति ज्ञापयितुं तां तु ज्ञात्वा भीमः क्षणात् तदा ।

खमुत्पत्य गृहीत्वा च कर्णे चिक्षेप सत्वरः ॥ २१६॥

यदि त्वया तदा मुक्ता शक्तिस्त्वां सा हनिष्यति ।

इति ज्ञापयितुं सा च कर्णरक्षणकाङ्क्षिणा ॥ २१७॥

मुक्ता दक्षभुजे साऽथ विदार्य धरणीं तथा ।

भित्त्वा विवेश कर्णस्य दर्शयन्ती निदर्शनम् ॥ २१८॥

ततो भीमः पुनः स्वं तु रथमास्थाय चापभृत् ।

कर्णस्य पुरतः शत्रून् द्रावयामास सर्वतः ॥ २१९॥

तं कर्णो वारयामास शरैः सन्नतपर्वभिः ।

भीमः कर्णरथायैव गदां चिक्षेप वेगतः ॥ २२०॥

स तद्गदाविघाताय स्थूणाकर्णास्त्रमासृजत् ।

तेनास्त्रेण प्रतिहता सा गदा भीममाब्रजत् ॥ २२१॥

भीमो गदां समादाय कर्णस्य रथमारुहत् ।

तया सञ्चूर्णयामास कर्णस्य रथकूबरम् ॥ २२२॥

एवं त्वच्चूर्णने शक्तो मत्कामात् त्वं हि जीवसि ।

एवं निदर्शयित्वैव पुनः स्वं रथमाब्रजत् ॥ २२३॥

पुनः कर्णपुरः सेनां जघान बहुशो रणे ।

कर्णस्तु तं परित्यज्य सहदेवमुपाद्रवत् ॥ २२४॥

स तु तं विरथीकृत्य धनुः कण्ठेऽवसज्य च ।

कुत्सयामास बहुशः स तु निर्वेदमागमत् ॥ २२५॥

न हन्तुमैच्छत् तं कर्णः पृथायै स्वं वचः स्मरन् ।

तं विजित्य रणे कर्णो जघ्ने पार्थवरूथिनीम् ॥ २२६॥

ततो द्रौणिर्विविधैर्बाणसङ्घैर्जघान पार्थस्य चमूं समन्ततः ।

सा हन्यमाना रणकोविदेन न शं लेभे मृत्युनाऽऽर्ता प्रजेव ॥ २२७॥

दृष्ट्वा सेनां द्रौणिबलाभिभूतां तमाह्वयामास घटोत्कचो युधे ।

द्रौणिस्तमाहाऽलमलं न वत्स पुत्रस्तातं योधयस्वाद्य मां त्वम् ॥ २२८॥

इत्युक्त ऊचे न पिता मम त्वं सखा पितुर्यद्यपि शत्रुसंश्रयात् ।

अरिश्च मेऽसीति तमाह यद्यरिं मां मन्यसे तद्वदहं करोमि ते ॥ २२९॥

इत्यूचिवाञ्छक्रधनुःप्रकाशं विष्फार्य चापं प्रकिरञ्छरौघान् ।

अभ्यागमद् राक्षसमुग्रवेगः स्वसेनया सोऽपि तमभ्यवर्तत ॥ २३०॥

स रक्षसां लक्षसमावृतो बली नृभिश्च वीरैर्बहुभिः सुशिक्षितैः ।

अक्षोहिणीमात्रबलेन राक्षसः सङ्क्षोभयामास गुरोः सुतं शरैः ॥ २३१॥

स तेन बाणैर्बहुभिः प्रपीडितो विभिन्नगात्रः क्षतजाप्लुताङ्गः ।

व्यावृत्य नेत्रे कुपितो महद् धनुर्विष्फार्य बाणै रजनीं चकार ॥ २३२॥

सोऽक्षोहिणीं तां क्षणमात्रतः क्षरन् महाशरांस्तानपि राक्षसान् क्षयम् ।

निनाय पुत्रं च घटोत्कचस्य निष्ट्यं पुरा योऽञ्जनवर्मनामकः ॥ २३३॥

निरीक्ष्य सेनां स्वसुतं च पातितं घटोत्कचो द्रोणसुतं शरेण ।

विव्याध गाढं स तु विह्वलो ध्वजं समाश्रितश्चाऽशु ससञ्ज्ञकोऽभवत् ॥ २३४॥

उत्थाय बाणं यमदण्डकल्पं सन्धाय चापे प्रविकृष्य राक्षसे ।

मुमोच तेनाभिहतः पपात विनष्टसञ्ज्ञः स्वरथे घटोत्कचः ॥ २३५॥

विमूर्च्छितं सारथिरस्य दूरं निनाय युद्धाज्जगतो विपश्यतः ।

द्रौणिश्च सेनां निशि तैः शरोत्तमैर्व्यद्रावयत् पाण्डवसोमकानाम् ॥ २३६॥

सञ्ज्ञामवाप्याथ घटोत्कचोऽपि क्रुद्धोऽविशत् कौरवसैन्यमाशु ।

विद्रावयामास स बाणवर्षैः प्रकम्पयामास महारथांस्तथा ॥ २३७॥

तदैव पार्थं प्रति योद्धुमागतं वैकर्तनं वीक्ष्य जगत्पतिर्हरिः ।

घटोत्कचं प्राहिणोच्छक्तिमुग्रां तस्मिन् मोक्तुं पार्थरक्षार्थमेव ॥ २३८॥

स कर्णमाहूय युयोध तेन तस्यानु दुर्योधनपूर्वकाश्च ये ।

द्रोणेन चैतान् समरे स एको निवारयामास ममर्द चाधिकम् ॥ २३९॥

ते बाध्यमाना बहुशो बलीयसा कर्णं पुरोधाय तमभ्ययोधयन् ।

न विव्यथे तत्र रणे स कर्णः स्ववीर्यमास्थाय महास्त्रवेत्ता ॥ २४०॥

निवारयामास गुरोः सुतं तदा भीमस्त्रिगर्ताञ्छतमन्युनन्दनः ।

अलम्बलो नाम तदैव राक्षसः समागमद् भीमसुतं निहन्तुम् ॥ २४१॥

युद्ध्वा प्रगृह्यैनमथो निपात्य घटोत्कचो भूमितळेऽसिनाऽस्य ।

उत्कृत्य शीर्षं तु सुयोधनेऽक्षिपद् विषेदुरत्राखिलभूमिपालाः ॥ २४२॥

अलायुधोऽथाऽगमदुग्रवीर्यो नराशनस्तं स घटोत्कचोऽभ्ययात् ।

युद्ध्वा मुहूर्तं स तु तेन भूमौ निपात्य तं यज्ञपशुं चकार ॥ २४३॥

अथास्य शिर उद्धृत्य क्रोधाद् दुर्योधनोरसि ।

चिक्षेप तेन सम्भ्रान्ताः सर्वे दुर्योधनादयः ॥ २४४॥

घटोत्कचबलख्यात्यै समर्थेनापि यो रणे ।

न हतो भीमसेनेन हतोऽस्मिन् भैमसेनिना ॥ २४५॥

सर्वे सञ्चोदयामासुः कर्णं शक्तिविमोक्षणे ।

अस्मिन् हते हतं सर्वं किं नः पार्थः करिष्यति ॥ २४६॥

एवं सञ्चोद्यमानः स धार्तराष्ट्रैः पुनः पुनः ।

हैडिम्बेनार्द्यमानैस्तु स्वयं च भृशपीडितः ।

आदत्त शक्तिं विपुलां पाकशासनसम्मताम् ॥ २४७॥

तामम्बरस्थाय घटोत्कचाय शैलोपमायातुलविक्रमाय ।

चिक्षेप मृत्यो रसनोपमामलं प्रकाशयन्तीं प्रदिशो दिशश्च ॥ २४८॥

निर्भिण्णवक्षाः स तया पपात विचूर्णयञ्छत्रुबलं हतोऽपि ।

तस्मिन् हते जहृषुधार्तराष्ट्रा उच्चुक्रुशुर्दुधुवुश्चाम्बराणि ॥ २४९॥

तदा ननर्त केशवः समाश्लिषच्च फल्गुनम् ।

ननाद शङ्खमाधमज्जहास चोरुनिस्वनः ॥ २५०॥

तमपृच्छद् गुडाकेशः किमेतदिति दुर्मनाः ।

हते सुतेऽग्रजेऽस्माकं वीरे किं नन्दसि प्रभो ॥ २५१॥

तमाह भगवान् कृष्णो दिष्ट्या जीवसि फल्गुन ।

त्वदर्थं निहिता शक्तिर्विमुक्ताऽस्मिन् हि राक्षसे ॥ २५२॥

ततो युधिष्ठिरो दुःखादमर्षाच्चाभ्यवर्तत ।

कर्णं प्रति तमाहाथ कृष्णद्वैपायनः प्रभुः ॥ २५३॥

ययाऽर्जुनो निहन्तव्यस्तयाऽसौ राक्षसो हतः ।

तन्मा शुचस्त्वं राजेन्द्र दिष्ट्या जीवति फल्गुनः ।

इत्युक्त्वा प्रययौ व्यासस्ततो युद्धमवर्तत ॥ २५४॥

भीमार्जुनाभ्यामिह हन्यमाने बले कुरूणामितरैश्च पाण्डवे ।

प्रदीपहस्ता अथ योधकाश्च सर्वेऽपि निद्रावशगा बभूवुः ॥ २५५॥

दृष्ट्वैव तानाह धनञ्जयस्तदा स्वप्स्यन्तु यावच्छशिनः प्रकाशः ।

इतीरिता आशिषः फल्गुनाय प्रयुज्य सर्वे सुषुपुर्यथास्थिताः ॥ २५६॥

पुनश्च चन्द्रेऽभ्युदिते युधे ते समाययुः शस्त्रमहास्त्रवर्षाः ।

तत्राऽयातः सात्यकिं सोमदत्तो भूरिश्च ताभ्यां युयुधे स एकः ॥ २५७॥

हतौ च तौ पेततुस्तेन भूमौ बाह्लीक एनं समरे त्वयोधयत् ।

स सात्यकिं विरथीकृत्य बाणं वधाय तस्याऽशु मुमोच वीरः ॥ २५८॥

चिच्छेद तं भीमसेनस्त्रिधैव तस्मै शतघ्नीं प्रजहार बाह्लिकः ।

तया हतो विह्वलितो वृकोदरो जघान तं गदया सोऽपतच्च ॥ २५९॥

बाह्लीकः प्रार्थयामास पूर्वं स्नेहपुरस्सरम् ।

भीमं त्वयैव हन्तव्यो रणेऽहं प्रीतिमिच्छता ।

तदा यशश्च धर्मं च लोकं च प्राप्नुयामहम् ॥ २६०॥

इत्युक्त आह तं भीमो नितरां व्यथितस्तदा ।

हन्यां नैवान्यथा युद्धे तत् ते शुश्रूषणं भवेत् ।

इति तेन हतस्तत्र भीमसेनेन बाह्लिकः ॥ २६१॥

हते बाह्लीके कौरवा भीमसेनमभ्याजग्मुः कर्णदुर्योधनाद्याः ।

द्रौणिं पुरस्कृत्य गुरुं च पार्षतः सभ्रातृकः सात्यकिना समभ्ययात् ॥ २६२॥

संशप्तकैरेव पार्थो युयोध तद् युद्धमासीदति रौद्रमद्भुतम् ।

अक्षोहिणी तत्र भीमार्जुनाभ्यां निसूदिता रात्रियुद्धे समस्ता ॥ २६३॥

ततः सूर्यश्चाभ्युदितस्तदाऽतिघोरं द्रोणः कर्म युद्धे चकार ।

स पाञ्चालानां रथवृन्दं प्रविश्य जघान हस्त्यश्वरथान् नरांश्च ॥ २६४॥

विद्रावितास्तेन महारथाश्च नैवाविन्दञ्छर्म बाणान्धकारे ।

युवेव वृद्धोऽपि चचार युद्धे स उग्रधन्वा परमास्त्रवेत्ता ॥ २६५॥

रथार्बुदं तेन हतं च तत्र ततः सहस्रं गुणितं नराणाम् ।

ततो दशांशो निहतो हयानां गजार्बुदं चैव रणोत्कटेन ॥ २६६॥

तथा विराटद्रुपदौ शराभ्यां निनाय लोकं परमाजिमध्ये ।

ततो विजित्यैव गुरोः सुतादीन् धृष्टद्युम्नं भीमसेनो जुगोप ॥ २६७॥

धृष्टद्युम्नो भीमसेनाभिगुप्तो द्रोणं हन्तुं यत्नमुच्चैश्चकार ।

निवारयामास गुरुः शरौघैर्धृष्टद्युम्नं सोऽपि तं सायकेन ।

विव्याध तेनाभिहतः स मूर्च्छामवाप विप्रो निषसाद चाऽशु ॥ २६८॥

धृष्टद्युम्नः सत्वरं खड्गचर्मणी आदाय तस्याऽरुरुहे रथोत्तमम् ।

सञ्ज्ञामवाप्याथ गुरुः शरौघैः प्रादेशमात्रैर्व्यथयामास तं च ॥ २६९॥

स तैरतिव्यथितस्तद्रथाच्च परावृत्तः स्वं रथमारुरोह ।

सुसंरब्धौ तौ पुनरेव युद्धं सञ्चक्रतुर्वृष्टशराम्बुधारौ ॥ २७०॥

निवार्य शत्रुं स शरैर्ब्रह्मास्त्रमसृजद् द्विजः ।

तेन सन्दाहयामास पाञ्चालान् सुबहून् रणे ।

पुरुजित् कुन्तिभोजश्च तेनान्ये च हतास्तदा ॥ २७१॥

भीमोऽर्जुनः सात्यकिश्च पर्यायेण गुरोः सुतम् ।

दूरतो वारयामासुर्महत्या सेनया सह ॥ २७२॥

कर्णदुर्योधनादींश्च शल्यं भोजं कृपं तथा ।

भीमार्जुनौ शरौघेण वारयामासतू रणे ॥ २७३॥

तत्र भीमो गजानीकं जयत्सेनं च मागधम् ।

जघान सुबहूंश्चैव मागधानां रथव्रजान् ॥ २७४॥

अथ माळवराजस्य त्वश्वत्थामाभिधं गजम् ।

भीमसेनहतं दृष्ट्वा वासुदेवप्रचोदितः ।

अश्वत्थामा हत इति प्राह राजा युधिष्ठिरः ॥ २७५॥

अश्वत्थामवधं श्रुत्वा नाहं योत्स्य इति स्वयम् ।

पुरोक्तं धर्मजायैव तेन द्रोणो युधिष्ठिरम् ॥ २७६॥

ब्रूहि सत्यमिति प्राह सत्यमित्येव सोऽब्रवीत् ।

उपांशु कुञ्जरश्चेति द्रोणोऽतो व्यथितोऽभवत् ॥ २७७॥

तस्य भीमो रथेषां च गृहीत्वा न तवेदृशम् ।

योग्यं गुणवतो नित्यं परधर्मोपजीवनम् ॥ २७८॥

इत्याह खस्था मुनयश्चालमेहीति तं तदा ।

ऊचुस्तदखिलं ज्ञात्वा द्रोणः शस्त्रमवासृजत् ॥ २७९॥

स न्यस्य कर्माणि तदाऽखिलानि योगारूढः परमं वासुदेवम् ।

सर्वेश्वरं नित्यनिरस्तदोषं ध्यायन् मुक्त्वा देहमगात् स्वधाम ।

तं केशवः पाण्डवा गौतमश्च यान्तं स्वलोकं दद्दशुर्विहायसा ॥ २८०॥

धृष्टद्युम्नः पाण्डवैर्वार्यमाणोऽप्यगात् खड्गं चर्म चाऽदाय तत्र ।

छित्वाऽसिना तस्य शिरः पुनश्च रथं स्वकीयं त्वरया समास्थितः ।

दृष्ट्वा कृपस्तं सुभृशं भयार्दितः सम्प्राद्रवद् वाजिनमेकमास्थितः ॥ २८१॥

सञ्छिन्ने द्रोणशिरसि गर्हयामास वासविः ।

युधिष्ठिरं च पाञ्चाल्यं सात्यकिश्चापि कोपितः ॥ २८२॥

धृष्टद्युम्नस्तु तावाह कथं भूरिश्रवा हतः ।

इति तं सात्यकिः क्रुद्धो गदापाणिः समभ्ययात् ।

आह्वयामास पाञ्चाल्यस्तं धृतासिरविस्मयः ॥ २८३॥

तदा जग्राह शैनेयं भीमः कृष्णप्रचोदितः ।

शमयामास पार्थं च पाञ्चाल्यस्नेहयन्त्रितः ॥ २८४॥

ते वासुदेवेन तदाऽनुशिक्षिताः स्नेहं पुनः पूर्ववदापुरुत्तमम् ।

यत्ताश्च युद्धाय समुद्यताश्च तदाऽऽगमद् द्रौणिरप्यात्तधन्वा ॥ २८५॥

आश्रुत्य तातं निहतं प्रतिज्ञां चकार निःशेषरिपुप्रमाथने ।

नारायणास्त्रं विससर्ज कोपात् तदा भीता भीममृते समस्ताः ॥ २८६॥

युधिष्ठिरः प्राह विषण्णचेतनः शैनेयपूर्वाः प्रतियान्तु सर्वे ।

सभ्रातृकोऽहं द्रौणिवरास्त्रमग्नो भवेयमित्यत्र जगाद केशवः ॥ २८७॥

नमध्वमस्त्रस्य ततो विमोक्ष्यथेत्यथ प्रणेमुश्च धनञ्जयादिकाः ।

सर्वे न भीमस्तदमुष्य मूर्ध्नि पपात सोऽग्नाविव संस्थितोऽग्निः ॥ २८८॥

अदह्यमाने भीमेऽपि वह्नौ वह्निरिव स्थिते ।

अवेष्टयद् वारुणेन पार्थोऽत्राऽत्मप्रपत्तये ॥ २८९॥

न देहे पतितास्त्रस्य बहिर्वेष्टनतः फलम् ।

तथाऽपि स्नेहवशगो वेष्टयामास फल्गुनः ॥ २९०॥

अमोघत्वं निजास्त्रस्य भीमस्यावध्यतामपि ।

साधयन् सार्जुनः कृष्णो भीमस्य रथमारुहत् ॥ २९१॥

वेष्टितं वारुणास्त्रेण प्रविष्टं बाह्यतस्तदा ।

सहितत्वात् केशवेन नरत्वादथ फल्गुनम् ॥ २९२॥

तदस्त्रं नादहत् ताभ्यां स्वरथादवरोपिते ।

भीम आच्छिन्नहेतौ च तदस्त्रं शान्तिमागमत् ॥ २९३॥

शुद्धक्षत्रियधर्मेषु निरतत्वाद् वृकोदरः ।

वाहनादवतीर्यान्यैः प्रणतेऽपि निरायुधैः ।

सायुधः सरथोऽयुद्ध्यदविषह्यमपीश्वरैः ॥ २९४॥

स्वधर्महानौ मित्राणां कर्तव्यं यन्निषेधनम् ।

अतः सोऽन्यानपि प्राह मा गमध्वमिति स्वयम् ॥ २९५॥

नमस्कार्यमपि ह्यस्त्रं न नम्यं जीवनेच्छया ।

समरे शत्रुणा मुक्तं तस्मात् तन्न चकार सः ॥ २९६॥

अस्त्राभिमानी वायुर्हि देवताऽस्य हरिः स्वयम् ।

तस्माद् भीमं स्वरूपत्वान्नादहच्चाग्निमग्निवत् ॥ २९७॥

मनसैवाऽदरं चक्रे भीमोऽस्त्रे च हरौ तदा ।

क्षत्रधर्मानुसारेण न ननाम च बाह्यतः ॥ २९८॥

वासुदेवः स्वकीयास्त्रं भीमं चामोघमेव तु ।

साधयित्वाऽनन्तशक्तिः पुनरश्वानचोदयत् ॥ २९९॥

पुनः प्रयोक्तुमस्त्रं तं धार्तराष्ट्रोऽभ्यचोदयत् ।

द्रौणिर्न शक्यमित्युक्त्वा धृष्टद्युम्नं समभ्ययात् ॥ ३००॥

आयान्तमीक्ष्यैव गुरोः सुतं तं धृष्टद्युम्नं सात्यकिरन्वयाद् रणे ।

उभौ च तौ सायकाभ्यामविध्यन्निपेततुस्तौ च विमूर्च्छितौ रणे ॥ ३०१॥

भीमस्याभ्यागतस्याश्वान् द्रौणिर्व्यद्रावयद् रणे ।

संस्थापयति तान् भीमे ददर्श द्रौणिमर्जुनः ॥ ३०२॥

ततोऽर्जुनस्तं प्रतियोद्धुमागमद् रुक्षा वाचः श्रावयन् क्रुद्धरूपः ।

तत्राऽग्नेयं द्रौणिरमुञ्चदस्त्रं तेन व्याप्ता पृतना पाण्डवानाम् ॥ ३०३॥

अक्षोहिणी निहता चात्र सेना पार्थं सयानं हरिरुज्जहार ।

जीवन्तमालोक्य सुरेन्द्रनन्दनं द्रौणिः कोपात् कार्मुकं चापहाय ।

ययौ तमागत्य जगाद कृष्णो वेदान्तकृत् पूर्णषाड्गुण्यदेहः ॥ ३०४॥

मा याहि साक्षाद् गिरिशः सुराणां कार्याय भूमौ बलवानजायथाः ।

महच्च कार्यं पुनरस्ति दृष्टं तवाऽशु तच्च प्रतिपादयेति ॥ ३०५॥

तथोदितः प्रातरिति ब्रुवाणो ययौ प्रणम्याखिलवेदयोनिम् ।

ययुस्तमन्वेव सुयोधनादयो दुःखानतास्ते शिबिराय भीताः ॥ ३०६॥

पार्थाश्च सर्वे मुदिता जनार्दनं परं स्तुवन्तः शिबिराय जग्मुः ।

तत्रापि रात्रावमितान् हरेर्गुणाननुस्मरन्तो मुमुदुः समेताः ॥ ३०७॥